Murat Yerdakalmazer e-Varan için yazdı! Murat Yerdakalmazer’in e-Varan için yazdığı yazıyı değerli okurlarımızla paylaşıyoruz, keyifli okumalar.

Eleştirel düşünme, hayatın birçok yönünde önemli bir anahtar görevi görür. Ne okuyor olursanız olun veya mesleğiniz ne olursa olsun bilgileri yorumlamak ve analiz etmek için büyük olasılıkla eleştirel düşünmeyi kullanmanız gerekecektir. Güçlü eleştirel düşünme becerileri, değerlendirmelerinizde daha iyi argümanlar oluşturmanıza yardımcı olabilir.

Eleştirel düşünme, karar verme sürecinizde olan kusurları bulmamıza ve bu kusurları gidererek daha iyi bir sonuca ulaşmanıza yardımcı olur. Peki eleştirel düşünme tam anlamıyla nedir, bileşenleri nelerdir ve işletmeler açısından önemi nedir?

Bu yazımızda eleştirel düşünme konusu ile ilgili merak edilenleri sizler ile paylaşacağız.

Eleştirel Düşünce Nedir?

Eleştirel düşünme, daha iyi kararlar alabilmeniz ve genel olarak olayları daha iyi analiz edebilmeniz için sistematik olarak bilgiyi anlamanıza ve analizini gerçekleştirmenize yardımcı olur. Yukarıdaki tanım çok fazla kelime içeriyor çünkü eleştirel düşünme, çeşitli bilgilere çeşitli entelektüel araçlar uygulamanızı gerektiriyor. Eleştirel düşünme, bir soruya veya probleme en iyi cevabı almak için bilgiyi analiz etme sürecidir. Kendi deneyimlerinizden, akıl yürütmenizden, gözleminizden ve başkalarıyla iletişiminizden yararlanarak, olumlu çözümler üreterek bilinçli kararlar verebilirsiniz. Bilgi hakkında eleştirel düşünmenin yolları şunları içerir:

• Kavramsallaştırma
• Analiz
• Sentezleme
• Değerlendirme

Bu bilgiler; gözlem, tecrübe, refleks, akıl yürütme, iletişim ile mümkün olabilir. Eleştirel düşünme, normal ve günlük hayattaki gibi düşünmenin tam tersidir.

Eleştirel Düşünme Bileşenleri Nelerdir?

Algı

Algı, bireylerin deneyimleme, yorumlama ve tercüme etme biçimi olarak kabul edilir. Bireylerin bir olguyu nasıl algıladıkları, nasıl düşündüklerini tanımlamaya yardımcı olur.

Duygu

İnsanlar yaptıkları ve düşündükleri her durumun bir parçası oldukları için hemen hemen her şeyden duyguyu çıkarmaya çalışmak imkânsızdır. Duygular, sürekli bir savunma mekanizması olarak kullanılan düşünme ve işletme engellerini yaratmanın ve yerleştirmenin bir numaralı nedenidir. Eleştirel düşünenler duyguları görmezden gelmez veya inkâr etmezler, ancak onları kabul etmeyi ve yönetmeyi öğrenirler.

Argüman

Argüman, bir şeyin doğru olduğuna veya yapılması gerektiğine ikna etmek için kullanılan bir iddiadır. Bir argüman üç temel unsur içerir:

• Konu
• Sebep
• Sonuç

Bir argüman, yapısına göre geçerli veya geçersiz olabilir ve yalnızca doğru veya yanlış olan sebeplere ve sonuçlara ulaşılır.

Eleştirel düşünmenin amacı hem geçerli hem de uygun bir yapıya sahip olan ve doğru öncülleri içeren sağlam bir argüman uygulamaktır.

Yanılgı

Sağlam bir argüman olma kriterlerini karşılamayan akıl yürütme, hatalı veya yanıltıcı olarak kabul edilir. Bir yanılgı, yanlış akıl yürütme kalıplarından gelir. Bununla birlikte, her zaman sonucun yanlış olduğu anlamına gelmez, ancak onu desteklemek için kullanılan mantığın geçerli, doğru öncüllere dayalı veya eksiksiz ve gerekli tüm ilgili bilgileri içermediği gerçeğinin altını çizer.

Mantık

Mantık, iki yöntem veya akıl yürütme türünü içerir: tümdengelim ve tümevarım. Tümdengelimi akıl yürütme; gerçeklere, kesinliğe, kıyaslara, geçerliliğe, öncüllerin doğruluğuna, sağlam argümanlara ve desteklenen sonuçlara dayanır. Tümevarımsal akıl yürütme ise çeşitli gerçeklere, olasılığa, genellemelere, hipotezlere ve tümevarım gücüne dayanır.

Uzmanından Eleştirel Düşünme Yetinizi Geliştirecek 5 Öneri

Eleştirel düşünce, karar verme sürecinizdeki problemleri tespit etmenize ve bu problemleri daha iyi bir sonuca ulaşmak için iyileştirmenize yardımcı olur. Her iş sektöründe ne yapıyor olursanız olun, bu düşünce becerilerine sahip olmanız oldukça önemlidir. Peki eleştirel düşünmenizi geliştirmek için neler yapmalısınız? İşte eleştirel düşünme yetinizi geliştirecek 5 öneri:

1.İyi Bir Dinleyici Olun

Sorunlarla başa çıkmak için genellikle sadece kendi bildiğimiz alternatif fikirler üzerinden bir sonuca varmaya çalışır, kendi bakış açımızdan düşünürüz. Başka birinin bakış açısından düşünmeyi denerseniz, eleştirel düşünmeniz daha da kolay olur. İnsanların fikirlerini dinlemek size farklı düşünce yapılarındaki alternatifleri de değerlendirebilme fırsatı sunar. Bu da eleştirel düşünme yeteneklerinizi geliştirmenize yardımcı olur.

Ayrıca bu durum, düşünmeniz gereken konu hakkında daha net bir tablo oluşturur. Örneğin sorunu çözmek için başarılı bir iş arkadaşınıza fikrini sordunuz. Önce karşınızdaki kişinin bu duruma nasıl yaklaştığını dinleyin ve daha sonra buna başka bir iş arkadaşınızın veya patronunuzun nasıl yaklaşabileceğini düşünün. Kendinize farklı bakış açıları düşünmek için izin vererek, daha önce düşünmediğiniz çözümlere ulaştığınızı fark edeceksiniz.

2. Sık Sık Sorular Sorun

Bazen bir açıklama o kadar karmaşık hale gelir ki asıl soru anlamını yitirebilir. Bunu önlemek için, sorunu çözmeye başladığınızda sorduğunuz temel sorulara sürekli olarak geri dönün. Herhangi bir soruna yaklaşırken sorabileceğiniz birkaç temel soru aşağıdaki gibidir:

• Konu hakkında ne biliyorsunuz?
• Bunu nereden biliyorsunuz?
• Neyi kanıtlamaya veya eleştirmeye çalışıyorsunuz?
• Neyi gözden kaçırıyorsunuz?

Sorunların en nefes kesici çözümlerinden bazıları, karmaşıklıkları nedeniyle değil gözünüzün önündeki sonuç ile çözülmesi nedeni ile şaşırtıcı olabilir. Bunun için önce basit çözümü düşünün.

3.Tersine Düşünmeyi Deneyin

Zor bir problemi çözümlemenin en etkili yolarından birisi de durumu tersine çevirmeyi denemektir. Herhangi bir durumda o durumun tam zır durumunu düşünmeyi deneyerek belki de gözünüzün önündeki cevaba ulaşabilirsiniz.

“Tavuk mu yumurtadan yoksa yumurta mı tavuktan?” sorusu bu durum için örnek olarak verilebilir. Tavuğun yumurtada önce gelmesi gerektiği açık görünüyor. Sonuçta tavuk yumurtlar. Biraz daha düşündüğünüzde tavuğun bir yerden gelmesi gerektiğini ve tavuklar yumurtadan geldiğine göre yumurtanın önce geldiğini düşünebilirsiniz. Bu sebeple her zaman alternatif varsayımları da dikkate almanız gerekir.

4.Zihinsel Süreçlerin Farkında Olun

İnsanların düşünce yapısı her zaman farklılık gösterebilir. Bunun gerçekleştiği hız ve süreç ise eleştirel düşünmeye çalışırken bir dezavantaj olabilir. Beynimiz, etrafımızda olup bitenleri açıklamak için doğal olarak zihinsel yöntemler kullanır. Bu mekanizma karar anında oldukça kritik bir konuma sahiptir.

Eleştirel bir düşünür, bilişsel önyargıları ile kişisel önyargılarının ve bunların görünüşte “nesnel” kararları ve çözümleri nasıl etkilediğinin farkındadır. Hepimizin önyargıları vardır. Bunların farkında olmak, eleştirel düşünmeyi mümkün kılan en temel olgudur.

5.Farklı Düşünceleri Araştırın

Bilginin güç olduğunu duymuşsunuzdur. Buna ek olarak çoğumuz bildiklerimize çok fazla güvenmekte ve kendi inançlarımızdan vazgeçmek konusunda isteksiziz.

Eleştirel düşünme, bazen sorunları çözmek için kendi düşünce alanımızdan çıkmamız gerektiği anlamına gelir. Öğrenmek, araştırmak veya yeni fikirler edinmek konusundaki isteksizlik sizi yalnızca geride tutacak ve kesinlikle eleştirel düşünme konusunda size yardımcı olmayacaktır.

Araştırmanızı yapmak ve öğrenmeye odaklanmak için zaman ayırarak, yeni durumların üstesinden geldiğinizi ve eleştirel düşüncenizi geliştirmek daha da uyum sağlayacağınızı göreceksiniz.

Eleştirel Düşünmenin İşletmelerde Önemi

Şirketler her zaman daha iyi, daha bilinçli çözümlere ihtiyaç duyduğu için eleştirel düşünürler, iş yerinde yüksek talep görmektedir. Daha spesifik olarak, iş yerinde eleştirel düşünme size şu konularda yardımcı olur:

• Karar vermeyi geliştirin, bir argümanın geçerliliğini ve potansiyel etkisini değerlendirmenize olanak sağlar.
• Bir konu hakkında kendi fikirlerinizi oluşturun, kişisel etik ve güveninizi geliştirmenize yardımcı olur.
• Daha güçlü çalışma ilişkileri oluşturmak için iş arkadaşlarınız ve amirlerinizle daha derin, daha entelektüel bir düzeyde etkileşim kurabilme avantajı sağlar.
• Kaliteyi ve verimliliği artırmanın yollarını belirlemek için kendi çalışmanızı değerlendirmenizi destekler.
• Hem konuşmada hem de okumada daha iyi anlama becerileri geliştirmenize katkı sağlar.

Watson Glaser Eleştirel Düşünme Ölçeği İşletmenizi Bir Adım Öne Taşıyın

Dünya Ekonomik Forumunun çalışmalarında Eleştirel Düşünme becerisi 4. Endüstriyel Devrim için belirlenen becerilerin ikinci sırasında yer almaktadır. SHRM anketlerine katılan üst düzey İnsan Kaynakları yöneticileri ise Eleştirel Düşünme becerisini ilk sıraya koymaktadır.

Bağımsız birçok araştırmada Eleştirel Düşünme ile yüksek performans ve kârlılık arasında pozitif korelasyon olduğu görülmektedir. Eleştirel Düşünme becerisi tüm dünyada en doğru şekilde ‘altın standart” Watson Glaser Eleştirel Düşünme Ölçeği ile ölçülmektedir.

Watson Glaser, Eleştirel Düşünme Ölçeği ile adaylarınızın ve çalışanlarınızın, varsayımları tanıma, argümanları değerlendirme ve sonuç çıkarma güçlerini değerlendirebilir ve böylece Eleştirel Düşünme becerileri ile ilgili en doğru bilgiye sahip olabilirsiniz.

Watson Glaser, Eleştirel Düşünme Ölçeği işletmenizin ihtiyaç duyabileceği 3 farklı rapor seçeneğine sahiptir:

Profil Raporu: Adaylarınızı veya çalışanlarınızı Türkiye veya dünyadaki benzer adaylarla değerlendirebileceğiniz rapordur.

Mülakat Raporu: Adaylarınızın eleştirel düşünme becerisini görüntüleyebileceğiniz ve iş görüşmeleriniz için yapılandırılmış mülakat soruları içeren rapordur.

Gelişim Raporu: Kişiye özel hazırlanmış ve yapılandırılmış eleştirel düşünme becerisinin gelişimini sağlayan rapordur.

e- Varan Gelişim Danışmalığı olarak Murat Yerdakalmazer’in kaleme aldığı bu yazımızda “Eleştirel düşünme” konusunu ele aldık. Siz değerli okurlarımız için faydalı olmasını diler, okuduğunuz için teşekkür ederiz. Daha fazla bilgilendirici içerik için bizi iletişim kanallarımızdan takip edebilirsiniz.